NAKKI VACHA असा निरोप आहे.

Nakki vacha 

(सदर लेखकाचे नाव माहित नाही, मला whatsapp वर आला. वाटले शेअर करावे. करतोय.)

Kindly visit these pages for details:
https://www.barefootcollege.org/
https://plus.google.com/105916467545555982386


बेअरफुट कॉलेज

जयपूरपासून १०० किमी अंतरावर तिलोनिया नावाचं एक छोटंसं गाव आहे. बंकर रॉय नावाच्या एका अवलियाने तिथे ‘बेअरफुट कॉलेज’ नावाच्या एका जादुई वास्तूची स्थापना केली आहे. त्याविषयीच तुम्हाला थोडक्यात सांगायच आहे -

दिल्लीत शिक्षण पूर्ण करून बंकर रॉय यांनी भारत भ्रमण करायचे ठरवले. ते राजस्थान मधल्या या गावात आले.

‘आपण खूप शिकलोय तेव्हा इथल्या अशिक्षित लोकांना आपण शिकवू’ असं त्यांच्या अहंकाराला वाटलं.

जसजसा त्यांचा या लोकांशी संबंध वाढला, तसतसं बंकर यांच्या लक्षात येऊ लागलं की वरकरणी अडाणी दिसणाऱ्या मंडळींकडे अनेक ज्ञान-कौशल्ये आहेत. तेव्हा याच लोकांकडूनच आपण काहीतरी शिकलं पाहिजे.

यातूनच जन्म झाला – बेअरफुट कॉलेजचा.

१९७५-८० च्या काळात निर्मिती झालेली ही वास्तू पाहण्यास आता जगभरातून लोक येतात. या प्रयोगास अनेक राष्ट्रीय-आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार देखील मिळाले आहेत.

संपूर्ण वास्तू शून्य विजेवर आणि शंभर टक्के सौर उर्जेवर चालते. या वास्तूमधील जेवणासकट सर्व सेवा सुविधा कमालीच्या साध्या. वायफळ खर्च नाही. माणसं अतिशय लाघवी व नम्र. अतिशय साधे सुती कपडे घातलेली ही माणसे बोलू लागली की नुसतं ऐकत बसावसं वाटतं.

मध्यंतरी एका नेत्याच्या मुलाखतीनंतर ‘women empowerment’ हा शब्द विनोदाचा विषय झाल्याचे अनेकांना आठवत असेल. ‘women empowerment’ म्हणजे काय हे अनुभवायचे असेल तर ‘बेअरफुट कॉलेज’ ला भेट द्यावी लागेल.

दर वर्षी राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय ग्रामीण भागातील अशा सुमारे शंभर स्त्रियांना ‘सौरउर्जा उपकरणे’ बनवण्याचे प्रशिक्षण दिले जाते. हे शिक्षण देणाऱ्या सर्व महिला या त्याच गावातील ‘सहावी सातवी’ च्या पुढे न शिकलेल्या महिला आहेत. राजस्थानी पारंपारिक वेशातील या महिला शिक्षिका आफ्रिकन देशातील महिलांना शिकवताना पाहून आपण अक्षरशः अवाक होतो.

येस, नो, ओके या शब्दांच्या व्यतिरिक्त एकही ‘कॉमन’ शब्द माहित नसताना, केवळ खुणांच्या माध्यमातून आणि काही विशिष्ट संकेतांच्या माध्यमातून सुमारे सहा महिने हे शिक्षण चालू असतं. सोलर कुकर, सोलर हीटर, सोलर दिवे वगैरे उपकरणे महिलाच बनवतात आणि बाजारात यशस्वीपणे विकून दाखवतात.

याच गावातील काही ‘कमी शिकलेल्या’ (?) महिला दंतवैद्यकशास्त्र शिकून ‘रूट कॅनल’ वगैरे करतात हे पाहून आपल्याला फक्त चक्कर यायची बाकी असते.

या कॉलेजचं स्वतःचं एफएम रेडियो स्टेशन आहे. सकाळी एक तास आणि संध्याकाळी एक तास असे रोज कार्यक्रम असतात.

ज्या लोकांकडे बघून ती धड बोलतील की नाही अशी शंका यावी अशी माणसे ते रेडियो स्टेशन अतिशय शिताफीने चालवतात. एक एक धक्के पचवत बेअरफुट कॉलेजची सैर चालली होती.

शेवटचा षटकार अजून बाकी आहे, याची कल्पना नव्हती. एका संगणकासमोर काही उपकरणे घेऊन एक स्त्री बसली होती. वय अंदाजे पन्नास. डोक्यावर घुंघट. त्यातून डोकवणारे सगळे केस पिकलेले.

मी विचारलं, ‘आप क्या कर रही हो?’ अतिशय आत्मविश्वासाने समोरून उत्तर आलं – ‘मै रेडियो एडिटिंग कर रही हुं’…

मी विचारलं, ‘आपके सामने जो मशीन्स है, उसके बारे मे आपको सब मालूम है?’

त्या स्त्रीने जे उत्तर दिलं, ते केवळ बेअरफुट कॉलेजच्या तत्वज्ञानाचं एका वाक्यात सार नव्हतं, तर आपल्या सर्वांच्या ‘शैक्षणिक अहंकाराला’ मारलेली चपराक होती. ती स्त्री म्हणाली,

‘ये बटन पे क्या लिखा है वो मै पढ नही सकती | पर ये बटन दबाने के बाद क्या होता है, वो मुझे मालूम है !’

आपण थोडंफार शिकलो, आता आपली पुढची पिढी शिकतेय. त्या स्त्रीने जे सांगितलं.

नेमकं तेच आपल्या शिक्षणातून हरवून गेलंय. मार्क, टक्के, मेरीटलिस्ट, अॅडमिशन वगैरे बाजारू कल्लोळात ‘खरं शिक्षण’ बाजूलाच पडलंय. मार्क, टक्के वगैरे गोष्टींना कमी लेखायचा उद्देश नाही. पण त्यातच फार अडकून गेलोय आपण.

इंग्रजी आलं पाहिजे ते शेक्सपिअर वाचायला नव्हे, तर नोकरीच्या इंटरव्ह्यूमध्ये उत्तरं द्यायला.

विज्ञान आलं पाहिजे ते या विश्वातलं कुतूहल शमवायला नव्हे, तर माझं ‘अॅग्रीगेट’ वाढवायला.

संस्कृत आलं पाहिजे ते माझ्या परंपरेच्या पाउलखुणा शोधायला नव्हे, तर ते स्कोरिंग आहे म्हणून. शिकायचं असतं ते जगण्यातलं ‘शहाणपण’ (wisdom) मिळवायला. हे सगळं विसरून आपण इतके हीन आणि दीन कधी झालो?

शिकण्याला आत्मविश्वासाचे व रोकड्या व्यवहाराचे पंख फुटले की काय चमत्कार घडू शकतो हे सांगणारं बेअरफुट कॉलेजचं उदाहरण पुरेसं बोलकं आहे.

‘बेअरफुट कॉलेज’ला जाण्यापूर्वी त्याविषयी अधिक जाणून घ्यायला मी ‘राजस्थान पर्यटन’ कचेरीत गेलो होतो. तिथल्या अधिकाऱ्यांकडे या जागेविषयी चौकशी केली.

त्यांना कुणालाच ‘बेअरफुट कॉलेज’ माहित नव्हतं. त्यांनी माझ्यासमोर जयपूर येथील आपल्या स्वतःच्या मुख्यालयाला फोन लावला.

त्यांनाही कुणाला स्वतःच्याच राज्यातील ‘तिलोनिया’ किंवा बेअरफुट कॉलेजविषयी काहीही माहिती नव्हती. या देशात काही भलं काम करायचं असेल तर कुठून सुरुवात करावी लागणार आहे, याची ही एक झलक होती.

‘बेअरफुट कॉलेज’च्या गेटमधून बाहेर पडलो तेव्हाच मनाशी पक्क ठरवलं – यापुढे या वास्तूचा प्रसार आणि प्रचार जमेल तसा आणि जमेल तिथे, आपण स्वतः करायचा. गेलं वर्षभर मी ते करतोय.

Just compare: Schools and Prisons.

I have been explaining for a long time that our schools have a background and history of a RUSSIAN MODEL. 
Recently I came across a table which simply put my view. 
Here it is. 
http://www.blameitonthevoices.com/2011/08/school-vs-prison-comparison.html

"lunch period" is placed as a learning period in Japanese schools

This school links education to real life problems

Vigyan Ashram was founded by Dr. Kalbag near Pune, India in 1980. This technical school for village children links education to real life problems, earning while learning and solving problems of rural poor. This work based model of education has been found very effective.

Here is a documentary on Vigyaan Aashram. Their website is: http://vigyanashram.com

Education is not a degree or certificate...

(I received this from Dr. B M Patil, JNEC)

Superb Attitude.

Pls read this story.
This story is about a person working with a freezer plant.
It was almost the day end. Everyone had packed up to check out.
A technical snag developed in the plant and he went to check.
By the time he finished it was late. The doors were sealed and the lights were off.
Trapped inside the ice plant for the night without air and light, an icy grave was almost sure for him.
Hours passed thus. Suddenly he found someone opening the door.
Was it a miracle?
The security guard entered there with a torch and helped him to come out.
On the way back the person asked the security guard, “How did you know that I was inside? Who informed you?” the guard said, “No one sir; this unit has about 50 people. But you are the only one who says Hello to me in the morning and Bye in the evening.
You had reported in the morning. But did not go out. That made me suspicious.”
He never knew a small gesture of greeting someone would prove to be a lifesaver for him.
You never know - it may work a miracle in your life too.

Education is not a degree or certificate that can be shown to others as proof. It is our attitude, actions, language and behaviour with others in real life.

एकूण शिक्षणाशी शाळेतील शिक्षण जोडले गेले पाहिजे.

 सकाळमध्ये प्रसाद मणेरीकर यांनी एक छान लेख लिहिलाय. जरूर वाचा.

।। गौतम बुद्ध: दहा वचने ।।

Preaching of Buddha (Ajanta series), Painting
by Vijay KulkarniAcrylic on Canvas , 48 x 72 inches

।। गौतम बुद्ध: दहा वचने ।।

१) माझा जन्म कोठे व्हावा, कोणत्या जाती धर्मात व्हावा, आई वडील कसे असावेत, हे माझ्या हाती नव्हते, त्यामुळे त्याबद्दल तक्रार करत बसण्या ऐवजी मी निसर्गाने मला दिलेल्या क्षमतांचा सकारात्मक वापर करून माझे जीवन नक्कीच सुखी करू शकतो.

---------  गौतम बुध्द .
२) मी स्त्री व्हावे की पुरूष, काळा की गोरा, माझ्या शरीराची ठेवण, सर्व अवयव ठिकठाक असणे, हे देखील माझ्या हाती नव्हते. मात्र जे काही मिळालेय त्याची निगा राखणे, योग्य ती काळजी घेणे, हे माझ्या हाती आहे.
 --------- गौतम बुध्द .
३) माझ्या आई वडिलांची सांपत्तिक स्थिती, सामाजिक स्थान, त्यांचा स्वभाव, हे देखील माझ्या हाती नव्हते. त्यामुळे ते कसेही असले तरी त्यांचे माझ्यावर प्रेम आहे हे मी सदैव लक्षात ठेवावे.
--------- गौतम  बुध्द
४) सगळ्यांनाच सगळी सुखं मिळत नाहीत. हा निसर्गाचा नियम आहे. त्यामुळे माझ्या आयुष्यात देखील काही दु:खं असणारच आहेत. ती दु:खं कोणती असावीत हे देखील ठरवण्याचा माझा अधिकार नाही. त्यामुळे माझ्या दु:खांचे भांडवल न करता, मी त्या दु:खांचे निराकरण करण्यासाठी सकारात्मक प्रयत्न करत राहीन.
 --------- गौतम बुध्द .
५) माझ्या आसपास असलेल्या लोकांनी, माझ्या संपर्कात येणाऱ्या लोकांनी, माझ्याशी कसे वागावे हे मी ठरवणे माझ्या हाती नसले, तरी मी त्यांच्याशी प्रेमपूर्वक वर्तन करणे नक्कीच माझ्या हाती आहे. संयम, मृदु भाषा, मंगल कामना हे माझ्या हाती आहे.
--------- गौतम बुध्द  .
६) माझ्या आयुष्यात घडणाऱ्या घटना, परिस्थिती, यावर माझे अनेकदा नियंत्रण नसते. मात्र त्या वेळी सकारात्मक विचार अन् योग्य वर्तन नक्कीच माझ्या हाती आहे.
---------  गौतम बुध्द  .
७) हे विश्व मी निर्माण केलेले नाही. किंवा हे विश्व कसे असले पाहिजे, या माझ्या मताला देखील काही किंमत नाही. तेव्हा, हे असे का? ते तसे का? असे का नाही? वगैरे प्रश्न विचारत राहून वैतागण्या ऎवजी, जे चूक आहे, अयोग्य आहे, ते किमान मी तरी करणार नाही हे मला ठरवता येईल. हे ही नसे थोडके!
---------  गौतम बुध्द  .
८) कधीतरी मला कोणत्या तरी प्रकारचे दु:ख मिळणार आहे याची जाणीव ठेवून, मी माझ्या आसपासच्या दु:खी माणसांची जमेल तशी मदत केली पाहिजे.
--------- गौतम बुध्द .
९) आज जरी यश, सुख, समृद्धी माझ्या पायाशी लोळण घेत असली, तरी उद्या अथवा केव्हाही हे सर्व नष्ट होऊ शकते याची सतत जाणीव ठेवून, मी अहंकाराला दूर ठेवले पाहिजे.
---------  गौतम बुध्द
१०) मला जे मिळू शकले नाही, त्याबाबत दु:ख करत रहाण्या ऐवजी, जे काही मिळाले आहे, त्या बाबत मी आभारी असले पाहिजे. जग अधिक चांगले, सुंदर करण्यासाठी हातभार  लावण्याची संधी मला जेव्हा जेव्हा मिळेल, तेव्हा ती संधी मी गमावता कामा नये.
---------  गौतम बुध्द .

Alternatives to state schooling

Alternatives to state schooling are evolving with innovative solutions, new experiments and initiatives from individuals and institutions.

This report published in The Economist in 2015 describes some ongoing work in this area.

http://www.economist.com/news/briefing/21660063-where-governments-are-failing-provide-youngsters-decent-education-private-sector

शिकायचे असेल तर शाळेच्या या सात मनोगंडातून बाहेर या.

शिकण्याच्या प्रक्रियेच्या आड येणाऱ्या सात गोष्टी.

मी काल एक सुंदर लेख वाचला.


संदर्भ:

आपण मुलांची ची खरच "शाळा" करून टाकतो. हा लेख शिकण्या आड येणाऱ्या गोष्टी बाबत सावध करु बघतो. यातून सुटका करून घेतली तरच काही शिकाल असे प्रतिपादन करतो.

१. मी एका कन्वेयर बेल्ट वर बसलो आहे. आता मी आपोआप पुडे जाईन. आपोआप माझ्यावर प्रक्रिया होईल आणि मी एक तयार वस्तू बनून बाहेर पडेन .
२. परवानगी मिळावी. मला जे काही करायचे आहे त्यासाठी मी परवानगी मिळावी याच मी वाट पाहीन.
३. मी विद्यार्थी आहे. माझ्याकडून जगात जे घडते, जसे घडते तसे होनार नाही. माझ्याकडे वेगळ्या नजरेने बघा.
४. शिक्षक हा "शिक्षक" आहे. तो सर्वज्ञ, परिपूर्ण, आदर्श, तयार, वगैरे वगैरे असतो.
५. एक आदर्श कामगार जसा आपले काम आणि आपण या पलीकडे बघत नाही तसेच आपणही वागले पाहिजे.
६. मधली सुट्टी हीच वेळ मनासारखे वागण्याची असते. इतर वेळी मनाला पटो, न पटो, आवडो न आवडो, सोपवलेल्या गोष्टी करीत राहिल्या पाहिजेत.
७. मोठा झाल्यावर कोण होणार? हे डोक्यात भिनवून लहानपणापासून विषय निवडून शिकले पाहिजे.

http://fee.org/articles/seven-ways-school-has-imprisoned-your-mind/

LEARN TO WORK: WORK TO LEARN

After 42 yrs of teaching and research, I feel I should start writing on Education.
This video is just one supporting one of the aspects of my view.
I started my primary with basic education- nai taleem-based on Gandhian Concepts.
Will write more in future.
Now, watch this video and express yourself.
https://www.youtube.com/watch?v=jv4oNvxCY5k
and this one as well.
https://www.youtube.com/watch?v=hL5mKE4e4uU
Bye.